Osmanlı devlet ve toplum yapısının XVI. asrın ikinci yarısından başlayarak “klâsik” düzenden farklı bir yöne evrildiği tesbiti, esas itibariyle bizzat dönemin Osmanlı aydınları tarafından da yapılmıştır.

Osmanlı devlet adamları ve ulemâsı, özellikle bu asrın son çeyreğinden itibaren kendi devlet ve toplum düzenlerinin bir “bozulma”ya yüz tuttuğunun, onların ifadesiyle “nizâm-ı âleme ihtilâl ve reâyâ ve berâyâya infiâl” geldiğinin farkındaydılar. Onlar karşılaştıkları bu gelişmeyi dâire-i adliye ve erkân-ı erbaa gibi ilkelere dayanan Osmanlı devlet ve toplum anlayışı çerçevesinde izaha çalıştılar.

Bu kitapta esas olarak Osmanlı yönetici sınıfına mensup kişiler tarafından kaleme alınmış ıslahata müteallik risâleler incelenerek, Osmanlılar’ın XVI. asır sonları ve XVII. asırda karşılaştıkları problemleri nasıl değerlendirdikleri ve bunları çözmek için ne gibi çareler teklif ettikleri ele alınmaktadır.